Ticari kazanç elde edenler için vergilendirme rehberi

Bu rehberde, 2017 yılında ticari kazanç elde eden mükelleflere yönelik

olarak, ticari kazancın kapsamı, tespiti, hesaplanması sırasında

indirilebilecek ve indirilemeyecek giderler, vergiden istisna edilen

kazanç konuları ile yıllık beyannameye dahil edilen kazanç ve iratlardan

yapılacak indirimler, gelir vergisinde mahsup ve iadeler, tarh işlemleri,

beyannamenin verilme zamanı ve verginin ödenmesi konularında

açıklamalar yer almaktadır.

Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazanç olup,

aşağıda sayılan faaliyetlerden elde edilecek gelirler her durumda ticari

kazanç olarak vergilendirilir.

1. Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri ile tuğla ve

kiremit harmanlarının işletilmesinden,

2. Coberlik işlerinden (Coberlik; borsaya kayıtlı olarak ve kendi nam ve

hesabına hisse senedi ve tahvil alım satımı yapılmasıdır),

3. Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden,

4. Gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların

bu işlerinden,

5. Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak

uğraşanların bu faaliyetlerinden,

6. Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap

tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya

daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından elde edilen

kazançlar,

7. Diş protezciliğinden elde edilen kazançlar.

Kollektif ortaklıklarda ortakların, adi veya eshamlı

komandit ortaklıklarda komandite ortakların, ortaklık karından

aldıkları paylar şahsi ticari kazanç olarak vergiye tabi tutulmaktadır.

Bir faaliyetin ticari faaliyet olarak değerlendirilebilmesi için taşıması

gereken bazı özellikler bulunmaktadır. Buna göre;

• Faaliyetin yerine getirilmesinin sermaye ve emeğe dayanıyor

olması gerekmektedir.

• Faaliyetin devamlı olması gerekmektedir. (Bir takvim yılı içerisinde

birden fazla tekrarlanan veya birden fazla takvim yılında

tekrarlanan işlemlerde de devamlılık olduğu varsayılacaktır).

• Gelir getirici faaliyetlerin bir organizasyon dahilinde yapılmış

olması gerekmektedir (İşyeri açma, işçi çalıştırılması, ticaret

siciline kaydolunması vb.)

• Müessesenin, ticari ve sınai bir müessese şekil ve mahiyetinde

olması gerekmektedir.

Şirket ortaklarının gelir vergisi karşısındaki durumları, ortağı bulundukları

şirketin şahıs ya da sermaye şirketi olmasına göre farklılık gösterir.

Şahıs şirketleri; adi ve kollektif şirketler ile adi komandit şirketlerdir.

Kollektif şirketlerde ortakların, adi komandit şirketlerde komandite

ortakların ortaklık karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir

ve bu ortaklar kendi paylarına düşen karlarını ayrı ayrı beyan etmek

zorundadırlar.

Adi komandit şirketlerin komanditer ortaklarının şirket kazancından

aldığı pay, şirketin faaliyet konusu ne olursa olsun vergisi tevkif suretiyle

alınmamış menkul sermaye iradıdır.

Sermaye şirketleri; anonim, limited ve eshamlı komandit şirketler olup, bu

şirketler kurumlar vergisi mükellefidirler.

Anonim ve limited şirket ortakları ile eshamlı komandit şirketlerin

komanditer ortaklarının şirket kazancından elde ettikleri kazançlar kar

payı ve iştirak hisselerinden doğan kazanç sayıldığından bu kazançların

menkul sermaye iradı olarak beyan edilmesi gerekmektedir.

Ancak, eshamlı komandit şirketlerde komandite ortakların ortaklık

karından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç olup, gelir vergisine tabidir.

İş ortaklığında mükellefiyet şekli ortakların isteğine bırakılmıştır.

Dolayısıyla işi üstlenen ortakların talebine bağlı olarak iş ortaklarının

mükellefiyet tesisi, kurumlar vergisi kapsamında olabileceği gibi “adi

ortaklık” şeklinde de olabilmektedir.

Ticari kazanç elde eden mükellefler, Gelir Vergisi Kanununa göre iki

gruba ayrılırlar,

• Esnaf muaflığından yararlanan ticari kazanç erbabı,

• Esnaf muaflığından yararlanmayan ticari kazanç erbabı.

Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabı ise, kazancın tespit usulü

bakımından ikiye ayrılmaktadır.

• Basit usulde gelir vergisine tabi olanlar, (Ayrıntılı bilgi için

www.gib.gov.tr adresinde bulunan “Basit Usule Tabi Mükellefler

İçin Vergi Rehberi”ne bakınız)

• Gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar.

Basit usul koşullarını taşımayan gelir vergisi mükelleflerinin ticari

kazançları gerçek usule göre tespit edilir. Gerçek usule tabi mükellefler

tutacakları defterler yönünden iki sınıfa ayrılırlar:

• Birinci sınıf tacirler (Bilanço esasına göre defter tutanlar)

• İkinci sınıf tacirler (İşletme hesabı esasına göre defter tutanlar)

Aşağıda yazılı tüccarlar bilanço esasına göre defter tutarlar;

• Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra

satanlardan yıllık alımları veya satışları tutarları Vergi Usul

Kanunu 177 nci maddesinde belirtilen miktarlardan fazla olanlar

(2017 yılı için yıllık alımlarda 170.000 TL veya yıllık satışlarda

230.000 TL; 2018 yılı için yıllık alımlarda 190.000 TL veya yıllık

satışlarda 260.000 TL),

• Diğer işlerle uğraşanlardan bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş

hasılatı Vergi Usul Kanunu 177 nci maddesinde belirtilen miktarı

aşanlar (2017 yılı için 90.000 TL; 2018 yılı için 100.000 TL),

• Yukarıda yazılı işleri beraber yapanlardan iş hasılatının beş

katı ile yıllık satış tutarının toplamı Vergi Usul Kanunu 177 nci

maddesinde belirtilen miktarı aşanlar (2017 yılı için 170.000 TL;

2018 yılı için 190.000 TL),

• Her çeşit ticaret şirketleri,

• Kurumlar vergisine tabi diğer tüzel kişiler,

• Kendi istekleri ile bilanço esasına göre defter tutanlar.

Birinci sınıf tacirler, hesaplarını bilanço esasında tutacakları defterlerde

takip ederler.

Bilanço esasına göre ticari kazanç, mali bilançolar üzerinden hesap

dönemi sonunda ve başındaki öz sermaye tutarları arasındaki farktır.

Ayrıca; hesap dönemi içinde söz konusu işletmenin sahip veya

sahiplerince;

• İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir,

• İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.

Dönem sonundaki öz sermayenin dönem başındakine göre fazla olan

kısmı o dönemin ticari kazancı sayılır. Tersi durumda ise fark, zararı

gösterir.

Birinci sınıf tacirlerle ilgili şartları taşımayanlar, ikinci sınıf tacir sayılırlar ve

işletme hesabına göre defter tutarlar.

İkinci sınıf tacirler, kazançlarını işletme hesabı esasında tespit ederler. Bu

usulde kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılatlarla; giderler

arasındaki müspet farktan oluşur. Giderlerin daha fazla olması halinde

zarar doğmuş olur.

Gelir, safi tutarları üzerinden vergiye tabi tutulmaktadır. Gelir Vergisi

Kanununun 40 ıncı maddesine göre, safi tutarı tespit edebilmek için,

gayri safi hasılattan indirilebilecek giderler aşağıda sıralanmaktadır.

a) Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel

giderler,

b) Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe

ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli

aidatı ve demirbaş olarak verilen giyim eşyası (Resmi ve özel daire ve

müesseselerce hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten

ayrılmaları halinde geri alınan giyim eşyası),

c) İşle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun

emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar,

d) İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat

ve ikamet giderleri,

e) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan

taşıtların giderleri,

f) İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga,

belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçlar,

g) Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar. (İşletmeye

dahil olan gayrimenkulün iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı yalıtımı ve

enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamalar, yapıldığı yılda doğrudan

gider yazılabilir.)

h) İşverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen

aidatlar,

i) İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen

katkı payları, (İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve

ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim

konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde

edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.

Gerek işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı

payları, gerekse bu Kanunun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3)

numaralı bendi kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin

toplam tutarı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve

yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.)

j) Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek

ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde

bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet

bedeli.

k) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen işbaşı eğitim programlarından

faydalananlara, programı yürüten işverenlerce fiilen ödenen tutarlar

(Bu kapsamda işverenler tarafından ticari kazancın tespitinde ücretle

ilişkilendirilmeksizin her bir katılımcı itibarıyla indirim konusu yapılacak

tutar aylık olarak asgari ücretin brüt tutarının yarısını aşamaz.).

Ayrıca, Bağ-Kur primleri de sosyal güvenlik mevzuatı uyarınca ödenmiş

olması şartıyla beyan edilen ticari kazançla sınırlı olmak üzere indirim

konusu yapılabilecektir.

Ticari kazancın tespitinde aşağıda yazılı ödemeler gider olarak indirilemez;

a) Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar

veya aynen aldıkları sair değerler,

b) Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden

ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar,

c) Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek

faizler,

d) Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap

veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler,

e) a, b, c ve d bentlerinde yazılı olan işlemler hariç olmak üzere, teşebbüs

sahibinin, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit

edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında

bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs

sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan

farklar işletmeden çekilmiş sayılır.

Teşebbüs sahibinin eşi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy

ve kayın hısımları ile doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler,

bu şirketlerin ortakları, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi

bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler ilişkili kişi sayılır.

Bu bent uygulamasında, imalat ve inşaat, kiralama ve kiraya verme,

ödünç para alınması veya verilmesi, ücret, ikramiye ve benzeri ödemeleri

gerektiren işlemler, her hâl ve şartta mal veya hizmet alım ya da satımı

olarak değerlendirilir.

İşletmeden çekilmiş sayılan farklar, ilişkili kişi tarafından beyan edilmiş

gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesabında dikkate alınmış ise

ilişkili kişinin vergilendirme işlemleri buna göre düzeltilir. İlişkili kişiler ve

bu kişilerle yapılan işlemler hakkında bu maddede yer almayan hususlar

bakımından, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesi

hükmü uygulanır.

f) Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin

suçlarından doğan tazminatlar,

g) Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan

ve reklâm giderleri,

h) Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan yat, kotra,

tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava

taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri

ile amortismanları,

i) Kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan

kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç,

işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı,

kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları

toplamının %10’unu aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan

kısmı.

j) Basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından

doğacak maddî ve manevî zararlardan dolayı ödenen tazminat giderleri.

Yukarıdaki maddelerin uygulanmasında, kollektif şirketlerin ortakları ile

adi ve eshamlı komandit şirketlerin komandite ortakları teşebbüs sahibi

olarak kabul edilir.

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun (II) sayılı tarifesinde yer alan taşıtlar

ile bu Kanundaki tarifelerde yer alan taşıtlardan sadece ticari maksatla

kullanılan uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyeti ile uğraşan

işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtların motorlu taşıtlar vergileri

gider yazılabilir.

Özel İletişim ve Şans Oyunları Vergilerinin ticari kazancın tespitinde gider

olarak indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.

3100 sayılı Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici

Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanuna göre birinci ve

ikinci sınıf tacirler satın aldıkları her bir ödeme kaydedici cihaz için %

100’e kadar amortisman oranı seçebilirler. Amortisman ayırma imkanı

bulunmayanlar ise alış bedelinin tamamını vergiye tabi kazançlarının

tespitinde indirim konusu yapabilirler.

2.5.1. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşinin Özellikleri

Bir yıldan fazla süren (birden fazla takvim yılına yaygın) inşaat ve onarım

işlerinden elde edilen kazançlar işin bitiminde tespit edilir, tamamı o yılın

geliri sayılarak takip eden yılın Mart ayının 25 inci günü akşamına kadar

(01-25 Mart) beyan edilir.

Bir işin yıllara yaygın inşaat ve onarım işi kapsamında değerlendirilebilmesi

için aşağıdaki koşulları taşıması gerekmektedir:

• Faaliyet konusu inşaat ve onarım işi olmalıdır.

• İnşaat ve onarım işi başkalarının hesabına ve taahhüde bağlı

olarak yapılmalıdır.

• İnşaat ve onarım işi birden fazla takvim yılına sirayet etmelidir.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi kapsamına giren işlerde, inşaat ve

onarım işinin başlangıç ve bitim tarihi önem arz etmektedir. Bu çerçevede;

• Yapılan sözleşmede yapılacak işin yer teslimi öngörülmüş ise

yerin teslim edildiği tarih,

• Sözleşmede yer teslim tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede

belirtilen işin başlangıç tarihi,

• Sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise sözleşme tarihi,

işin başlangıç tarihi olarak kabul edilir.

Ayrıca,

• Geçici ve kesin kabule tabi olan işlerde geçici kabulün yapıldığını

gösteren tutanağın onaylandığı tarih,

• Geçici ve kesin kabul usulüne tabi olmayan işlerde işin fiilen

tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih,

işin bittiği tarih olarak kabul edilir.

2.5.2. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Ortak Genel Giderlerin

Dağıtımı

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapan yükümlüler, bu işlerine ait

kayıtlarını ayrı bir defterde veya tutmakla yükümlü oldukları defterlerin

ayrı sayfalarında göstermek ve kar-zararlarını ayrı ayrı saptamak

zorundadırlar.

Hangi işle ilgili olduğu saptanamayan veya bütün işler için yapılan giderler

ortak genel gider olarak kabul edilip yapılan işlere dağıtılırlar.

Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarım işinin birlikte yapılması halinde her

yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların birbirine olan

nispetine göre dağıtılacaktır.

Tek veya birden fazla inşaat ve onarım işi diğer işlerle birlikte yapılıyor

ise, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamalar ile diğer

işlere ait satış veya hasılat tutarlarının birbirlerine olan nispeti dahilinde

dağıtılacaktır.

2.5.3. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Amortismanların

Dağıtımı

Ortak olarak kullanılan makine, tesisat ve ulaştırma araçlarının

amortismanları bunların her bir işte kullanıldıkları gün sayısına göre

inşaatların maliyetlerine dağıtılır.

 Amortisman dağıtımında aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir:

• Mobilya, hesap ve yazı makinesi gibi büro malzemelerinin

amortismanı, ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur.

• Yıl içinde alınan tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının satın

alındığı tarihten önceki günlere isabet eden amortismanları, yine

ortak genel giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur.

• Tesisat, makine ve ulaştırma araçlarının kullanılmayıp boş

kaldığı günlere isabet eden amortismanları, ortak genel

giderlere eklenerek dağıtıma tabi tutulur. Söz konusu araçların

kullanılmadığı veya kullanılmasının mümkün olmadığı işlere pay

verilmez.

2.5.4. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Tevkifat Uygulaması

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden elde edilen gelirler vergi

kesintisine tabi tutulmaktadır. Vergi kesintisi yapmak mecburiyetinde

olanlar, yıllara yaygın inşaat ve onarım işini yapanlara (kurumlar dahil)

ödedikleri hakediş bedellerinden hakediş sahiplerinin gelir vergilerine

mahsuben (avans olarak ödenenler dahil) %3 nispetinde vergi kesintisi

yapmakla yükümlüdürler.

Sözleşme yapılırken işin yıl içinde bitmesinin öngörülmesine rağmen

sonraki yıla sarkan işlerde, yeni sözleşmenin veya sözleşmede değişikliğin

yapıldığı ya da işin fiilen yıllara yaygın hale geldiği tarihten sonra yapılan

hakediş ödemelerinden vergi kesintisi yapılması gerekir.

Diğer taraftan, geçici kabulden sonra kesin kabulü sağlamak üzere yapılan

işler nedeniyle alınan hakedişler, biten inşaat işiyle ilgilendirilmeksizin

elde edildikleri yılın kar veya zararının tespitinde dikkate alınırlar ve gelir

vergisi tevkifatına tabi tutulmazlar.

Kesilen bu vergiler verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinde bildirilen

kazanç üzerinden hesaplanacak gelir veya kurumlar vergisinden mahsup

edilir. Mahsup neticesinde, mükellefe iadesi gereken bir vergi tutarının

olması halinde bu tutar, mükellefin talebi doğrultusunda diğer vergi

borçlarına mahsup edilir; mükellefin vergi borcunun olmaması halinde

ise nakden iade yapılır.

PTT acenteliği faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden

istisna edilmiştir. Ancak, bu kazanç istisnasının Gelir Vergisi Kanununun

94 üncü maddesi uyarınca yapılan tevkifata etkisi yoktur.

Dar mükellefiyete tabi olanların hükümetin izni ile açılan sergi ve

panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar,

Türkiye’de başkaca işyeri veya daimi temsilcileri bulunmaması şartıyla

gelir vergisinden istisna edilmiştir.

5084 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 06.02.2004 tarihinden önce

faaliyette bulunmak üzere ruhsat almış mükelleflerin serbest bölgelerde

gerçekleştirdikleri faaliyetler dolayısıyla elde ettikleri kazançları, faaliyet

ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere; gerek 06.02.2004

tarihinden önce gerekse bu tarihten sonra faaliyet ruhsatı almış olan

mükelleflerin serbest bölgelerdeki imalatlarının satışı sonucu elde edilen

kazançları ise Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yıllık

vergilendirme döneminin sonuna kadar gelir ve kurumlar vergisinden

istisna edilmiştir.

Söz konusu istisna kazancın kapsamına 3218 sayılı Serbest Bölgeler

Kanununun geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendine

6772 sayılı Kanunun 7 nci maddesiyle 24/02/2017 tarihinden itibaren

uygulanmak üzere; serbest bölgelerde, bakım, onarım, montaj,

demontaj, elleçleme, ayrıştırma, ambalajlama, etiketleme, test etme,

depolama hizmeti alanlarında faaliyette bulunan ve hizmetin tamamını

Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilerle, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt

dışında bulunanlara veren hizmet işletmelerinin, söz konusu hizmetlere

konu malların serbest bölgelerden Türkiye’ye herhangi bir şekilde girişi

olmaksızın yabancı bir ülkeye gönderilmesi şartıyla bu hizmetlerden elde

ettikleri kazançlar da dahil edilmiştir.

Özel kreş ve gündüz bakımevleri ile okul öncesi eğitim, ilköğretim,

özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen

kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının 

belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi

gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna, kreş ve gündüz bakımevleri

ile okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren 5

vergilendirme dönemi için geçerlidir.

Söz konusu istisna uygulamasına ilişkin açıklamaların yer aldığı 254

Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde 295 Seri No.lu Gelir Vergisi

Genel Tebliği ile değişiklik yapılmıştır. 295 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel

Tebliğinin yayımlandığı 23/12/2016 tarihi itibariyle yürürlüğe giren söz

konusu değişiklikle birlikte Gelir Vergisi Kanununun 20 nci maddesinde

yer alan eğitim ve öğretim kurumlarında kazanç istisnasından yararlanmak

için Başkanlığımıza başvuru şartı aranmamakta olup, mükellefler

254 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan açıklamalar

çerçevesinde, kendilerine verilen kurum açma izin belgesiyle faaliyete

geçtikleri vergilendirme döneminden itibaren söz konusu istisnadan

yararlanabilecektir.

Genç girişimcilerde kazanç istisnası, 10/2/2016 tarihli ve 29620 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlanan 6663 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle

Gelir Vergisi Kanununun mülga mükerrer 20 nci maddesinde yapılan

düzenlemeyle getirilmiştir. Söz konusu düzenleme ile ticari, zirai veya

mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti

tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını

doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim

yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu

kazançlarının 75.000 Türk lirasına kadar olan kısmı belirli şartlar dahilinde

gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır.

İstisnadan yararlanılabilmesi için;

1. Mükelleflerin işe başlamayı kanuni süresi içerisinde bildirmeleri,

2. İşte bilfiil çalışılması ya da işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi

(Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık,

askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici

olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz.),

3. Faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması hâlinde

tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla anılan madde kapsamındaki

şartları taşıması,

4. Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hâli

hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir

işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu

derece dâhil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması,

5. Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması

gerekmektedir.

Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna

Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin,

münhasıran bu bölgedeki yazılım, tasarım ve AR-GE faaliyetlerinden elde

ettikleri kazançları faaliyete başlanılan tarihten bağımsız olmak üzere,

31.12.2023 tarihine kadar gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden

ve aynı sicile bir başkası adına tescil edilmek üzere devrinden elde edilen

kazançlar gelir vergisinden istisnadır.

Bu kapsamda, Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemi ve yatların 6770

sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 27/1/2017 tarihinden itibaren bu sicilden

terkin edilerek başka bir sicile kaydedilmek üzere veya başka suretlerle

devrinden doğan kazançlar için de bu istisnadan yararlanılabilecektir.

Öte yandan, yurt dışından ithal edilerek 4490 sayılı Kanunun 4 üncü

maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca Türk Uluslararası Gemi

Siciline kaydedilen 3.000 DWT’nin (yolcu gemileri ile özel maksatlı, özel

yapılı gemilerde ise 300 grostonun) üzerindeki gemilerin, bu sicilden

terkin edilerek başka bir sicile kaydedilmek üzere veya sair suretlerle 

devrinden elde edilecek kazançların gelir vergisinden istisna edilebilmesi

için, en az altı ay süreyle Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı olarak

işletilmiş olmaları şartı aranacaktır.

Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların otel veya

restoran işletmeciliğinde (yüzer otel veya restoran) kullanılması

durumunda bu faaliyet gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında

değerlendirilemeyeceğinden, elde edilen kazançların söz konusu

istisnalardan yararlandırılması mümkün değildir.

Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile

yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşların; kiralanması, devri

veya satışı neticesinde elde edilen kazançların, Türkiye’de seri üretime

tabi tutularak pazarlanmaları halinde elde edilen kazançların, Türkiye’de

gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin

satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli

buluşa atfedilen kısmının % 50’si gerekli şartların yerine getirilmesi

halinde 01.01.2015 tarihinden itibaren gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Bu istisnanın uygulanmasında temel şart, kazanç ve iradın elde edildiği

buluşlara ilişkin araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım

faaliyetlerinin Türkiye’de gerçekleştirilmiş olmasıdır. Buluşa yönelik

hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle

alınan sigorta veya diğer tazminatlar da istisna kapsamındadır.

“Yatırım İndirimi İstisnası” uygulaması 5479 sayılı Kanunla 01.01.2006

tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış fakat geçiş dönemine ilişkin

olarak Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 69 uncu madde ile

düzenlemeler yapılmıştır.

Ancak, 6009 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun geçici 69

uncu maddesinin birinci fıkrasına eklenen “Şu kadar ki, vergi matrahlarının

tespitinde yatırım indirimi istisnası olarak indirim konusu yapılacak tutar, 

ilgili kazancın % 25’ini aşamaz” hükmü, Anayasa Mahkemesinin 9/2/2012

tarihli ve Esas No:2010/93 sayılı Kararı ile iptal edilmiş ve gerekçeli iptal

kararı Resmi Gazetede yayımlanana kadar yürürlüğü durdurulmuştur.

26/7/2013 tarihli ve 28719 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan söz

konusu Anayasa Mahkemesi Kararına göre 2011 ve takip eden

vergilendirme dönemlerinde elde edilen ticari kazançlara anılan hüküm

çerçevesinde herhangi bir sınırlama olmaksızın yatırım indirimi istisnası

uygulanabilecektir.

Gelir Vergisi Kanununda sayılan gelir unsurlarından bir takvim yılı içinde

elde edilen kazanç ve iratlar, aksine hüküm olmadıkça, mükellefler

tarafından yıllık beyanname ile beyan edilir. Beyan edilmesi gereken

gelirlerin yılık beyannamede toplanarak beyan edilmesi zorunludur.

Ticari faaliyette bulunan mükellefler kazanç elde etmemiş olsalar bile yıllık

beyanname vermek zorundadırlar. Beyannameye eklenmesi zorunlu olan

başka gelir unsurlarının da bulunması halinde Gelir Vergisi Kanununun

85 ve 86 ncı maddelerinde belirtilen esaslara ve söz konusu gelirlerin

beyanına ilişkin özel hükümlere göre işlem yapılması gerekmektedir.

Gelirin toplanmasında gelir unsurlarından bazılarından doğan zararlar

(Gelir Vergisi Kanununun 80 inci maddesinde yazılı diğer kazanç ve

iratlardan doğanlar hariç) diğer kaynakların kazanç ve iratlarına mahsup

edilir. Buna göre;

Zarar Olarak Mahsup Edilecek Olanlar:

• Diğer kazanç ve iratlar dışındaki kazanç ve iratlardan doğan

zararlar,

• Yurt dışındaki faaliyetten doğan zarar (ilgili ülkedeki denetim

elemanlarınca rapora bağlanmalıdır.)

Zarar Olarak Mahsubu Yapılamayacak Olanlar:

• Değer artışı kazançlarından doğan zararlar,

• Menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında; sermayede meydana

gelen eksilmeler,

• Gelir vergisinden istisna edilen kazançlarla ilgili zararlar.

Tam mükellefiyete tabi kişiler, yurt dışı faaliyetlerinden doğan zararlarını,

faaliyette bulunulan ülkenin vergi kanunlarına göre denetim yetkisi verilen

kuruluşlarca rapora bağlanması ve raporun aslı ve tercüme edilmiş

bir örneğinin Türkiye’deki ilgili vergi dairesine ibrazı halinde mahsup

edebileceklerdir.

Türkiye’de mahsup edilen yurt dışı zararın, ilgili ülkede de mahsup

edilmesi halinde, Türkiye’de beyannameye dahil edilecek yurt dışı

kazanç, mahsuptan önceki tutar olacaktır.

Türkiye’de gelir vergisinden istisna edilen kazançlarla ilgili yurt dışı

zararlar, yurt içindeki kazanç ve iratlardan mahsup edilmez.

Gerçek usulde gelir vergisine tabi ticari kazanç sahipleri cari vergilendirme

döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere, üçer aylık dönemler

halinde tespit edilecek kazançları üzerinden % 15 oranında geçici vergi

öderler.

Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler, Gelir Vergisi

Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir Vergisi matrahının

tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda

belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek 

bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen

şartları taşıması gerekmektedir.

İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplanmasında gayrisafi hasılattan

giderler düşüldükten, geçmiş yıl zararları ve indirimler düşülmeden

önceki safi irat esas alınacaktır.

Ticari kazançtan indirim konusu yapılabilecek hususlar şunlardır;

• Şahıs Sigorta Primleri

• Eğitim ve Sağlık Harcamaları

• Bağış ve Yardımlar

• Sponsorluk Harcamaları,

• 5746 Sayılı Kanun Kapsamındaki İndirimler;

- Ar-Ge ve Tasarım İndirimi

- Teknogirişim Sermayesi Desteği

- Diğer Teşvik Unsurları

• Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulunca Başlatılan Yardım

Kampanyalarına Makbuz Karşılığı Yapılan Ayni ve Nakdi Bağışlar

• Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine Makbuz

Karşılığı Yapılan Nakdi Bağış ve Yardımlar

• Girişim Sermayesi Fonu Olarak Ayrılan Tutarların İndirimi

• Türkiye’den Yurt Dışı Mukim Kişi ve/veya Kurumlara Verilen

Hizmetlerden Sağlanan Kazançlara İlişkin İndirim

• Korumalı İş Yeri İndirimi

• Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi

• Expo 2016 Antalya Ajansına Yapılan Her Türlü Nakdi ve Ayni

Bağış ve Yardımlar ile Sponsorluk Harcamaları

• Diğer Kanunlara Göre Tamamı İndirilecek Bağış ve Yardımlar

Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi

olan uyumlu mükelleflerin yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden

hesaplanan verginin %5’i ödenmesi gereken gelir vergisinden indirilir.

Söz konusu indirimden faydalanmak için belirlenen şartlar, Gelir Vergisi

Kanunu mükerrer 121 inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre

mükelleflerin;

• İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan

önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde

verilmiş ve bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin

kanuni süresinde ödenmiş olması, (Kanuni süresinde verilen bir

beyannameye ilişkin olarak kanuni süresinden sonra düzeltme

amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler bu şartın ihlali

sayılmaz. Her bir beyanname itibarıyla 10 Türk lirasına kadar

yapılan eksik ödemeler bu şartın ihlali sayılmaz.)

• İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu

yıldan önceki son iki yıl içerisinde haklarında beyana tabi vergi

türleri itibarıyla ikmalen, re’sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat

bulunmaması (Yapılan tarhiyatların kesinleşmiş yargı kararlarıyla

veya Vergi Usul Kanununun uzlaşma ya da düzeltme hükümlerine

göre tamamen ortadan kaldırılmış olması durumunda bu şart ihlal

edilmiş sayılmaz.),

• İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla

vergi aslı (vergi cezaları dâhil) 1.000 Türk lirasının üzerinde vadesi

geçmiş borcunun bulunmaması

gerekir.

Hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde 1 milyon Türk lirasından

fazla olamaz. İndirilecek tutarın ödenmesi gereken vergiden fazla olması

durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin

verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine

tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde

mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmez.

Gelir vergisi mükelleflerinin yararlanacağı indirim tutarı, ticari, zirai veya

mesleki faaliyet nedeniyle beyan edilen kazançların toplam gelir vergisi

matrahı içerisindeki oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanan gelir

vergisi esas alınarak tespit edilir.

Vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, öngörülen şartları

taşımadığının sonradan tespiti hâlinde ilgili vergilendirme döneminde

indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası

uygulanmaksızın tarh edilir.

Örnek: Vergi indiriminden yararlanma şartlarının tamamını taşıyan Bayan

(A), 2017 takvim yılında; 280.000.- TL ticari kazanç, 70.000.- TL de

alacak faizi elde etmiştir. Bayan (A) bu dönemde 42.000.- TL geçici vergi

ödemiştir.

Buna göre, Bayan (A) vergi indiriminden aşağıdaki şekilde yararlanacaktır.

A.Ticari Kazanç 280.000 TL

B.Menkul Sermaye İradı 70.000 TL

C.Gelir Vergisi Matrahı (A+B) 350.000 TL

Ç.Hesaplanan Gelir Vergisi 114.150 TL

D.Ticari Kazanç/Gelir Vergisi Matrahı (A/C) 0,80

E.Hesaplanan Gelir Vergisinin Ticari Kazanca

İsabet Eden Kısmı (Ç x D) 91.320 TL

F.Hesaplanan Vergi İndirimi Tutarı (E x %5) 4.566 TL

G.Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı (Ödenen

Geçici Vergi 42.000-TL) 42.000 TL

Ğ.Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (Ç-G) 72.150 TL

H.Vergi İndirimi Tutarı 4.566 TL

I.Ödenecek Gelir Vergisi (Ğ-H) 67.584 TL

Beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan Gelir Vergisi

Kanununa göre kesilmiş bulunan vergiler, beyanname üzerinden

hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilir, mahsubu yapılan miktar

gelir vergisinden fazla olursa aradaki fark vergi dairesince mükellefe

bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı

üzerine kendisine red ve iade edilir.

Yıllık beyanname ile beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden

yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler mahsup edilir. Mahsup işleminin

yapılabilmesi için, tevkif yoluyla kesilen verginin beyannameye dahil edilen

gelir veya kazanca ilişkin olması gerekmektedir. Bu durumda kazanç

veya gelir türünün bir önemi bulunmamakta olup, mükelleflerin kesintiyi

yapan vergi sorumlularına ait bilgiler ile yıl içinde yapılan tevkifatlara

ilişkin tabloyu yıllık beyannamelerine eklemeleri yeterli olacaktır.

Tevkif yoluyla kesilen vergilerin yıllık beyannamedeki mahsuplar sonunda

kalan kısmının diğer vergi borçlarına mahsup talebi, tutarına bakılmaksızın

ve inceleme raporu ve teminat aranılmadan yerine getirilir. Mahsup

talebinin Gelir İdaresi Başkanlığı internet vergi dairesi üzerinden elektronik

ortamda, 429 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki ilgili

standart dilekçe kullanılarak yapılması ve yıl içinde yapılan tevkifatlara

ilişkin listenin dilekçe ekinde yer alması gerekmektedir. Ortaklar, ortağı

oldukları adi ortaklık veya kollektif şirketlerin müteselsilen sorumlu

oldukları vergi borçlarına da mahsuben iade talebinde bulunabilirler.

Mahsuben iade işlemi, aranan tüm belgelerin tamamlanması koşuluyla,

yıllık gelir vergisi beyannamesinin verildiği tarih itibarıyla yapılacaktır. Bu

tarihten itibaren mükelleflerin mahsubunu talep ettikleri vergi borçları için

gecikme zammı uygulanmaz. Mükellefin vadesi gelmiş vergi borcunun

bulunmaması halinde, iade alacağının sonraki dönemlerde vadesi 

gelecek vergi borçlarına mahsubu mümkündür. Mahsup taleplerinin

yerine getirilmesinde, zamanaşımı hükümleri göz önünde bulundurulur.

Nakden iade taleplerinin Gelir İdaresi Başkanlığı internet vergi dairesi

üzerinden elektronik ortamda, 429 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel

Tebliği ekindeki ilgili standart dilekçe kullanılarak yapılması şarttır. Tevkif

yoluyla kesilen vergilere ilişkin nakden iade edilecek tutarın 10.000 TL’yi

geçmemesi halinde iade talebi, yıl içinde yapılan tevkifatlara ilişkin tablo

ile birlikte, Gelir Vergisi Kanununun 252 Seri No.lu Genel Tebliğinde

gelir veya kazanç türüne göre ayrı ayrı belirtilmiş belgelerin dilekçeye

eklenmesi koşuluyla inceleme raporu ve teminat aranmaksızın yerine

getirilir.

Nakden yapılacak iade taleplerinin 10.000 TL’yi aşması halinde,

10.000 TL’yi aşan tutarın 100.000 TL’ye kadar olan kısmı mükellefle

süresinde tam tasdik sözleşmesi düzenlemiş yeminli mali müşavirce

düzenlenecek tam tasdik raporu uyarınca veya vergi inceleme raporuna

göre iade edilir. Teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu

beklenmeksizin iade yapılır.

İade talebinin 100.000 TL’yi aşan kısmının iadesi her halükarda vergi

inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilir.

Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyelere,

köylere ve sermayelerinin en az %51 veya daha fazlası bu kurumlara

ait işletmelere yapılacak iadeler, gerekli belgelerin ibrazı üzerine miktara

bakılmaksızın inceleme raporu ve teminat aranılmadan yerine getirilir.

Öte yandan, Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesinin

Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden gelir vergisi ve kurumlar vergisi

mükelleflerine muhtasar beyannamelerini elektronik ortamda verme

zorunluluğu getirilmiş olup, elektronik ortamda verilen muhtasar

beyannamede yer alan “Ücret ve Ücret Sayılan Ödemeler ile Menkul

Sermaye İratları Dışında Kalan Ödemelere Ait Bildirim” ile gayrimenkul

sermaye iradı, serbest meslek kazancı, ticari kazanç ve zirai kazançlara

ilişkin olarak yapılan tevkifatlarda, tevkifat yapılan kişinin adı soyadı,

vergi kimlik numarası (T.C. kimlik numarası) ödemenin gayri safi tutarı

ve yapılan tevkifatın miktarına ilişkin bilgiler bulunmakta ve bu bilgiler 

ile vergilerin ödenip ödenmediği hususu vergi daireleri tarafından

E-VDO merkezi sorgulamalar ekranında e-beyanname bölümünden

sorgulanabilmektedir.

Dolayısıyla, 252 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği uyarınca tevkif

yoluyla ödenmiş vergilerin nakden iadesinde istenilen bilgilerin, E-VDO

merkezi sorgulama ekranından tespit edilebilmesi durumunda, bu bilgilere

ilişkin belgeler mükelleflerden ayrıca kağıt ortamında aranılmayacak olup,

dilekçe ile yıl içinde yapılan tevkifatlara ait tablo yeterli olacaktır.

Ancak, nakden iadeye ilişkin bilgilerin E-VDO merkezi sorgulama

sisteminden tespit edilememesi durumunda ise 252 Seri No.lu Gelir

Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen belgelerin dilekçe ekinde istenilmesine

devam edilecektir.

Yıl içinde ilgili dönemler halinde hesaplanan geçici vergiden varsa o

hesap dönemi ile ilgili olarak daha önce ödenmiş geçici vergi ve geçici

vergiye tabi kazançlarla ilgili olarak tevkif edilmiş vergiler mahsup

edilmekte, mahsuptan sonra kalan tutar o dönem için ödenmesi gereken

geçici vergi olmaktadır.

Yıllık beyannamenin vergi bildirimi tablosunda yer alan geçici vergiye ilişkin

satırda, beyannamenin ilgili olduğu geçici vergi dönemlerinde ödenen

geçici vergi tutarı (ilgili geçici vergi beyannamelerinin ödenecek geçici

vergi satırında yer alan tutarlar toplamı) gösterilir. Yıllık beyannamenin

vergi bildirimi tablosunun kesinti yoluyla ödenen vergiler satırında ise,

o yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergilerin tamamı (geçici vergiden

mahsubu yapılan tevkifat tutarları dahil) gösterilir.

Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden, yukarıda sözü edilen

geçici vergi tutarı ile yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergilerin tamamı

mahsup edilir, kalan tutar tevkif yoluyla kesilen vergilerin diğer vergi

borçlarına mahsubu ve nakden iadesi kuralları çerçevesinde red ve iade

edilir.

Üçer aylık dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi,

yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir.

Mahsup edilemeyen tutar mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir.

Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı o yılın sonuna kadar yazılı

olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir.

Mahsup işleminin yapılabilmesi için, tahakkuk ettirilmiş geçici

verginin ödenmiş olması gerekmektedir. Geçici vergi dönemleri

itibarıyla tahakkuk ettirilmiş, ancak ödenmemiş bulunan geçici verginin

yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden

mahsup edilmesi mümkün değildir.

Tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş olması dolayısıyla yıllık beyanname

üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkanı bulunmayan geçici vergi

tutarları terkin edilir. Terkin edilen geçici vergi tutarı için vade tarihinden

terkin edilmesi gereken tarih olan yıllık beyannamenin verilmesi gereken

kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.

Ödenen geçici vergi tutarının, geçici verginin ilgili olduğu döneme ilişkin

olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar

vergisinden fazla olması halinde, mahsup edilemeyen tutar mükellefin

diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Mahsup işleminin yapılabilmesi

için yazılı başvuru şartı aranmaz. Söz konusu mahsup işlemi ilgili vergi

dairesince re’sen yapılır.

Mahsup işlemi yıllık beyannamenin verildiği tarih esas alınarak yerine

getirilir. Mahsubu yapılacak vergi borçları için vade tarihinden, yıllık

beyannamenin verildiği tarihe kadar gecikme zammı uygulanır. Mahsup

sonucu iadesi gereken miktarın bulunması ve bu tutarın beyannamenin

ilgili satırına yazılmış olması, mükellefçe yazılı olarak yapılmış iade

talebi olarak kabul edilir. Yıllık beyannamenin ilgili tablosunda/satırında

gösterilmeyen geçici verginin mahsuben veya nakden iade edilebilmesi

için o yılın sonuna kadar elektronik ortamda, 429 Sıra No’lu Vergi

Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki ilgili standart dilekçe kullanılarak

başvuruda bulunulması gerekir.

Geçici verginin gerek mahsuben gerekse nakden iadesinde herhangi bir

tutar sınırlaması olmayıp, geçici verginin ödenmiş olması yeterlidir. Geçici

vergiye ilişkin iade taleplerinde teminat ve inceleme raporu aranmaz.

İade hakkı doğuran işlemler nedeniyle nakden ya da mahsuben yapılacak

iade talepleri, Gelir İdaresi Başkanlığı internet vergi dairesi üzerinden

elektronik ortamda, 429 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

ekindeki standart dilekçeler kullanılmak suretiyle yapılacaktır.

429 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile Vergi kanunları gereği

iade hakkı doğuran işlemler nedeniyle nakden veya mahsuben talep

edilecek iadelere ilişkin başvuru dilekçeleri, internet vergi dairesinde

“Bilgi Girişi / İade Talep Dilekçeleri” bölümünden alınmaktadır

İade talep dilekçeleri, internet vergi dairesi şifresi kullanılmak suretiyle

mükellefler veya mükelleflerce yetkilendirilecek serbest muhasebeci,

serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir vasıtası ile

elektronik ortamda gönderilebilir.

Mükellefler aynı standart dilekçe ile hem mahsuben hem de nakden

iade talebinde bulunabilirler. Bu durumda mahsuben iadesi talep edilen

tutar için mahsuben iadenin şartları, nakden iadesi talep edilen tutar için

nakden iadenin şartları aranır.

Dilekçelere eklenmesi gereken belgeler elektronik olarak eklenir.

Elektronik olarak verilmesi mümkün olmayanlar ise vergi dairesine evrak

kayıt numarası/iade dosya numarası belirtilmek suretiyle teslim edilir.

İade taleplerini elektronik olarak yapmak zorunda olan mükelleflerin

iade taleplerini elektronik olarak yapmamaları durumunda iade talepleri

dikkate alınmayacaktır.

Tebliğde yer verilen başvuru şartlarına uygun olmaması nedeniyle iade

talebinin dikkate alınmaması, iade hakkını ortadan kaldırmadığı gibi

gerekli şartların sağlanması halinde yeniden iade talebinde bulunulmasına

da engel değildir.

13.000 TL'ye kadar % 15

30.000 TL'nin 13.000 TL'si için 1.950 TL, fazlası % 20

70.000 TL'nin 30.000 TL'si için 5.350 TL, fazlası % 27

70.000 TL'den fazlasının 70.000 TL'si için

16.150 TL, fazlası % 35

Genel kural gelir vergisinin mükellefin ikametgahının bulunduğu yer

vergi dairesince tarh edilmesidir. Ancak, ticari ve mesleki faaliyetlerde

tarha yetkili vergi dairesi işyerinin bulunduğu yer vergi dairesi olarak

belirlenmiştir. İşyerinin birden fazla olması halinde ise iş merkezinin

bulunduğu yer vergi dairesi tarha yetkili vergi dairesi olacaktır.

Diğer ücretlerle, gezici olarak çalışanların ticaret ve serbest meslek

kazançlarının vergileri, bu ücret ve kazanç sahiplerinin ikametgahlarının

bulunduğu yerin vergi dairesince tarh edilmemişse, faaliyetlerini icra

ettikleri yerin vergi dairesince tarh olunacaktır.

Dar mükellefiyete tabi olanların vergileri ise beyannamelerini vermeye

mecbur oldukları yerin vergi dairesince tarh olunur. Türkiye’de işyeri

bulunduğunda, beyannamenin verileceği vergi dairesi işyerinin bulunduğu

yerdeki vergi dairesidir.

Gelir vergisi, bu vergiyle mükellef olan gerçek kişiler namına tarh edilir.

Ancak bazı istisnai durumlarda tarhiyatın muhatabı değişmektedir.

Bunlar;

• Küçüklerle kısıtlılarda, bunların nam ve hesabına kanuni

temsilcileri tarhiyatın muhatabı tutulur. Kanunî temsilci veli, vasi

ve kayyımdır.

• Dar mükellefiyette tarhiyata muhatap Türkiye’deki daimi

temsilcidir. Türkiye’de daimi temsilci yok ise kazanç ve iratları

yabancı kişiye sağlayanlar, tarhiyata muhatap tutulur. Ayrıca

Türkiye’de birden fazla daimi temsilci bulunması halinde,

mükellefin tayin edeceği, tarhiyat tarihine kadar böyle bir tayin

yapılmamış ise temsilcilerden herhangi birisi tarhiyata muhatap

tutulur.

• Kaynakta kesinti suretiyle alınan vergilerde muhatap, mükellef

hesabına tevkifat yapmaya mecbur olanlardır.

Gelir vergisinde vergilendirme dönemi geçmiş takvim yılıdır. Ancak,

• Memleketi terk veya ölüm nedeniyle mükellefiyetin takvim yılı

içerisinde kalkması halinde, vergilendirme dönemi, takvim yılı

başından mükellefiyetin kalktığı tarihe kadar geçen süre olarak

kabul edilecektir.

• Diğer ücretlerde vergilendirme dönemi, hizmetin ifa olunduğu

takvim yılıdır.

• Tevkif yoluyla ödenen vergilerde, istihkak sahipleri ayrıca yıllık

beyanname vermeye mecbur değillerse tevkifatın ilgili bulunduğu

dönemler vergilendirme dönemi sayılır ve kesilen veya kesilmesi

gereken vergiler yıllık verginin yerine geçer.

Gelir vergisi, beyanname verilmesi gereken hallerde beyannamenin

verildiği günde tarh edilir. Beyanname posta ile gönderilmişse, vergiyi

tarh edecek daireye geldiği tarihi takip eden yedi gün içinde tarh edilir.

Ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde vergilendirilen

gelir vergisi mükelleflerinin hiçbir hadle sınırlı olmaksızın Yıllık Gelir

Vergisi, Geçici Vergi, Katma Değer Vergisi ve Muhtasar Beyannamelerini

elektronik ortamda gönderme zorunluluğu bulunmaktadır.

Buna göre ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde

vergilendirilen Gelir Vergisi mükellefleri; 2017 yılına ilişkin olup,

01- 25 Mart 2018 tarihleri arasında verebilecekleri Yıllık Gelir Vergisi

Beyannamesini, elektronik ortamda göndereceklerdir. [376 Sıra No.lu

Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca bağlı vergi dairesi müdürlükleri

(mal müdürlükleri) mükellefleri hariç]

Ancak 2017 yılı kazançlarına ilişkin yıllık beyanname verme süresinin

son günü hafta sonuna rastladığından mükellefler beyannamelerini,

https://ebeyanname.gib.gov.tr adresinde yer alan kılavuza uygun

olarak doldurarak 26 Mart 2018 saat 24:00’a kadar göndereceklerdir.

Gelir unsurlarından birinden, bir kaçından veya tamamından bir takvim

yılı içinde elde edilen kazanç ve iratlardan beyan edilmesi gerekenlerin

yıllık beyannamede toplanarak beyan edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca bu mükelleflerin;

• Takvim yılı içinde memleketi terk etmesi halinde, memleketi

terkten önceki 15 gün içinde Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi

beyanda bulunması gerekmektedir.

• Takvim yılı içinde ölümü halinde, ölüm tarihinden itibaren 4

ay içinde vefat eden kişi namına varislerce Yıllık Gelir Vergisi

Beyannamesi ile beyanda bulunulması gerekmektedir. Ölüm

halinde, kıst döneme ait beyanname verme süresinin son günü

02.08.2016 tarihi ve sonrası olması durumunda beyannamenin

elektronik ortamdan (e-beyanname sisteminden) gönderimi

mümkün bulunmaktadır.

• Ölüm tarihinde içinde bulunulan ayın başlangıcı ile ölüm tarihi

arasındaki döneme tekabül eden kıst dönem beyannameler (BDP

ve Hazır Beyan sisteminden verilen GMSİ+ÜCRET+DKİ+MSİ,

Basit Usul beyannameleri hariç)” ile ölüm tarihinden önceki

döneme ait olup vadesi gelmediği için vefat eden mükellef 

tarafından verilemeyen beyannamelerin de (BDP ve Hazır

Beyan sisteminden verilen GMSİ+ÜCRET+DKİ+MSİ,Basit

Usul beyannameleri hariç) 07.11.2017 tarihinden itibaren

elektronik ortamdan (e-beyanname sisteminden) gönderimi

gerçekleştirilebilmektedir.

2017 yılı kazançlarına ilişkin olarak verilecek yıllık beyannameler üzerinden

hesaplanan gelir vergisi iki eşit taksitte ödenecek olup,

• Birinci taksitin 2 Nisan 2018 tarihine kadar,

• İkinci taksitin 31 Temmuz 2018 tarihine kadar

ödenmesi gerekmektedir.

Memleketi terk ve ölüm gibi mükellefiyetin kalkmasını gerektiren

durumlarda, beyan üzerine tarh edilen vergiler beyanname verme süreleri

içinde ödenecektir.

Vergi;

• Vergi tahsiline yetkili banka şubelerine,

• Bağlı bulunulan vergi dairesine,

• Bağlı bulunulan vergi dairesinin bildirilmesi şartı ile herhangi bir

vergi dairesine ödenebilir.

Sadece ticari kazançlarını beyan eden mükellefler Yıllık Gelir Vergisi

Beyannamesine:

• Ayrıntılı Bilanço ve Ayrıntılı Gelir Tablosu,

• İşletme Hesabı Özeti,

• Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Ait Ticari Kardan

Mali Kara Ulaşmak İçin Hesaplamayı Gösteren Bildirim,

• Varsa, Yabancı Ülkelerde Ödenen Vergilere İlişkin Bildirim,

• Varsa, Kesinti Yoluyla Ödenen Vergilere İlişkin Belgeleri

ekleyeceklerdir.

Ticari kazancın yanında başka gelirlerin de beyan edilmesi halinde, ilgili

gelire ilişkin belgeler de eklenecektir.

2017 takvim yılı kazançlarına ait olup, 2018 yılında verilmesi gereken

beyannamenin beyanname verme süresi içinde verilmemesi durumunda

mükelleflere, özel usulsüzlük cezası ile tahakkuk ettirilmeyen vergi için

ayrıca vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır.

Örnek 1: Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde mobilyacılık

faaliyeti yapan mükellef (A) bu faaliyetinden dolayı 2017 yılında 90.000 TL

kar elde etmiştir. Mükellef işletme hesabı esasına göre defter tutmaktadır.

Ayrıca mükellefin, 2017 yılı içinde ödenen 13.500 TL geçici vergi tutarı

bulunmaktadır.

Örnek Hakkında Açıklama;

Bu örnekte işletme hesabı esasına göre defter tutan bir mükellefin

durumu açıklanmaktadır. Mükellef ticari kazancı nedeniyle Yıllık Gelir

Vergisi Beyannamesi vermek zorundadır. Mükellef 2017 yılında 90.000

TL ticari kazanç elde etmiştir.

Mükellefin Beyanı Aşağıdaki Gibi Olacaktır:

Ticari Kazanç 90.000 TL

Safi Ticari Kazanç 90.000 TL

Vergiye Tabi Gelir (Matrah) 90.000 TL

Hesaplanan Gelir Vergisi 23.150 TL

Mahsup Edilecek Geçici Vergi 13.500 TL

Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi 9.650 TL

Örnek 2: Adana Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde elektronik eşya alım

satımı faaliyetinde bulunan ve bilanço esasına göre defter tutan mükellef

(B)’nin 2017 yılı karı 480.000 TL’dir. Mükellef 2017 yılında 30.000 TL Bağ-

Kur Primi ve 72.000 TL geçici vergi ödemiştir.

Mükellefin ayrıca tevkif yoluyla vergilendirilmiş brüt 350.000 TL mevduat

faizi ve repo geliri (bu gelirler ticari işletmesine dahil bulunmamaktadır) ile

İstanbul’da bulunan ve emlak vergisi değeri 250.000 TL olan apartman

dairesinden (meskenden) 30.000 TL kira geliri bulunmaktadır. (Mesken

kira gelirinde götürü gider yöntemi seçilmiştir.)

Örnek Hakkında Açıklama;

Mükellef ticari kazancı nedeniyle yıllık beyanname vermek zorunda

olup, beyannameye mesken olarak kiraya verdiği gayrimenkulden elde

ettiği kira gelirini de dahil edecektir. Ticari, zirai ve mesleki kazancı

nedeniyle yıllık beyanname verenler konut kira gelirine ilişkin istisnadan

yararlanamayacağından bu gelire mesken istisnası uygulanmayacaktır.

Kira gelirinde safi irat hesaplanırken %15 oranındaki götürü gider

düşüldükten sonraki kalan tutar beyan edilecektir.

Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi hükmü uyarınca,

mükellefin 2017 yılında elde ettiği tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan

mevduat faizi ve repo geliri beyannameye dahil edilmeyecektir.

Mükellefin Beyanı Aşağıdaki Gibi Olacaktır:

Ticari Kazanç 480.000 TL

Bağ-Kur Primi 30.000 TL

Safi Ticari Kazanç (480.000 TL - 30.000 TL) 450.000 TL

GMSİ (30.000 TL - (30.000 TL x %15)) 25.500 TL

Beyan Edilen Gelirler Toplamı

(450.000 TL + 25.500 TL) 475.500 TL

Vergiye Tabi Gelir 475.500 TL

Hesaplanan Gelir Vergisi 158.075 TL

Mahsup Edilecek Geçici Vergi 72.000 TL

Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi

(158.075 TL – 72.000 TL ) 86.075 TL

Örnek 3: İzmir’de ikamet eden ve bilanço esasına göre defter tutan

mükellef (C) kırtasiyecilik yapmaktadır. Mükellef (C) bu faaliyetinden

dolayı 2017 yılında 120.000 TL kar elde etmiş olup, 12.000 TL Bağ-Kur

primi ve 18.000 TL geçici vergi ödemiştir. Mükellef ayrıca 20.000 TL şahıs

sigorta primi ödemiştir.

Örnek Hakkında Açıklama;

Mükellef 2017 yılında 120.000 TL ticari kazanç elde etmiştir. Ödenen

şahıs sigorta primi ile ilgili olarak indirim konusu yapılabilecek tutar

2017 yılı asgari ücretin yıllık brüt tutarını (21.330 TL) aşmamakla birlikte

beyan edilen gelirin % 15’ini de aşamayacağından, indirim konusu

yapılacak şahıs sigorta primi ödenen 20.000 TL yerine (108.000 x %15)

16.200 TL olacaktır.

Mükellefin Beyanı Aşağıdaki Gibi Olacaktır:

Ticari Kazanç 120.000 TL

Bağ-Kur Primi 12.000 TL

Safi Ticari Kazanç (120.000 TL -12.000 TL) 108.000 TL

Mahsup Edilecek İndirimler (Şahıs Sigorta Primi) 16.200 TL

Mahsup Sonrası Kalan Tutar

(108.000 TL -16.200TL) 91.800 TL

Vergiye Tabi Gelir 91.800 TL

Hesaplanan Gelir Vergisi 23.780 TL

Mahsup Edilecek Geçici Vergi 18.000 TL

Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi

(23.780 TL – 18.000 TL) 5.780 TL

Örnek 4: Eskişehir’de ikamet eden ve toptan gıda ticareti yapmakta

olan mükellef (D), 2017 yılında 200.000 TL kar elde etmiş olup, 30.000

TL geçici vergi tahakkuk etmiş olmasına rağmen 22.500 TL geçici vergi

ödemiştir. Ayrıca, mükellef (D) ticari faaliyeti nedeniyle 20.000 TL kesinti

yoluyla vergi ödemiştir.

Örnek Hakkında Açıklama;

Mükellef ticari kazancı nedeniyle Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi vermek

zorundadır. Mükellefin yıl içinde ödemiş olduğu geçici vergi ile ticari

faaliyeti dolayısıyla tevkif edilen 10.000 TL gelir vergisi, beyanname

üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

Mükellefin Beyanı Aşağıdaki Gibi Olacaktır:

Ticari Kazanç 200.000 TL

Vergiye Tabi Gelir 200.000 TL

Hesaplanan Gelir Vergisi 61.650 TL

Mahsup Edilecek Kesinti Yoluyla Ödenen Vergi 20.000 TL

Mahsup Edilecek Geçici Vergi 22.500 TL

Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi 19.150 TL